Уа Аллаһтың иман келтірген құлдары, Аллаһтан қорқыңдар. Өйткені Аллаһтан қорқатын адамды Аллаһ барлық жамандықтан қорғайды және оны діні мен дүниелік өмірінде ең жақсыға бағыттайды. Өйткені Аллаһтан қорқу (таква Ллах) бәрін алмастырады, алайда Аллаһтан қорқуды ештеңе алмастыра алмайды. Ал Аллаһтан қорқу (ат-таква), бұл —
عملٌ بطاعةِ اللهِ على نورٍ من الله رجاءَ ثوابِ اللهِ، وترْكٌ لمعصية اللهِ على نورٍ من الله خيفةَ عذابِ اللهِ.
Аллаһ разы болатын істерді сауапқа үмітті болып Аллаһтан келген (берілген) білім негізінде жасау. Және бұл-Аллаһтың жазасынан қорыққан күйде Аллаһқа мойынсынбауды Одан келген (берілген) білім негізінде қалдыру.
Уа Аллаһтың құлдары, Есеп күнінде, Үкім күнінде адамзат алдында үлкен дүрбелең және қорқынышты соққылар тұр. Сондықтан Аллаһқа мойынсұнған әр адам иманы және салихалы амалдары түріндегі қормен қамдануы керек. Аллаһ (Ол Пәк әрі Ұлық) Құранда айтады:
وَتَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوَى وَاتَّقُونِ يَا أُولِي الْأَلْبَابِ
«Әрі қормен қамданыңдар. Ал, қордың ең жақсысы тақуалық. Менен қорқыңдар, уа ақыл иелері».
(Құран, «Бақара» сүресі 2:197)
Ей иман келтіргендер, адам өмір бойы өзінің жаман нәрседен құтқарылуына немесе, керісінше, жақсы нәрсеге қол жеткізуіне қуанады. Алайда біліңдер, біліңдер және әрқашан есте сақтаңдар, ең үлкен құтқарылу және ең ұлы жетістік, демек, әрқайсысымыз үшін ең маңызды мақсат-тозақ отынан аулақ болу және Тозақ отындағы азаптан аулақ болу. Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ бұл туралы Құранда былай дейді:
فَمَن زُحۡزِحَ عَنِ ٱلنَّارِ وَأُدۡخِلَ ٱلۡجَنَّةَ فَقَدۡ فَازَۗ وَمَا ٱلۡحَیَوٰةُ ٱلدُّنۡیَاۤ إِلَّا مَتَـٰعُ ٱلۡغُرُورِ
«Кімде-кім Тозақ отынан алыс әкетіліп, Жәннатқа кіргізілсе, ол шынымен табысқа жетті. Ал бұл өмір бар болғаны — алдамшы пайдалану ғана».
(Құран, «Әли Имран» сүресі, 3:185)
Уа, Аллаһтың құлдары, бұл құтқарылумен ешқандай құтқарылу салыстыруға келмейді. Ешқандай бақыт бұл бақытқа ұқсамайды. Және де Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ біздің жүрегімізге осы ең басты, ең шешуші сәтке дайындалу үшін ең керемет талпыныс нәсіп етсін. Алайда мынаны да ескергендерің жөн, уа Аллаһтың құлдары, егер сендер осы бақытқа ие болсаңдар, бұл бақыттың алдында не бар екенін біліп, естеріңе сақтаңдар, өйткені бұл бақытқа бәрі бірдей ие бола бермейді. Бұл бақыттың алдында бәріміз, барлық адамдар үлкен соққыға ұшыраймыз. Сөзбен жеткізе алмас, үлкен үрей тудырар көріністі көруге тура келеді. Бізге, бәрімізге отты Жаһаннамды, алаулаған (лапылдаған) Тозақ отын көруге тура келеді. Барлығымыз, әрқайсымыз бұны көруге мәжбүр боламыз. Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ осы туралы Құранда былай деген:
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا ۚ كَانَ عَلَىٰ رَبِّكَ حَتْمًا مَّقْضِيًّ ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا
«Сендердің әрқайсыларың оған келесіңдер — бұл Раббыңның шешілген үкімі. Кейін, тақуа болғандарды құтқарамыз. Ал, әділетсіздерді оның ішінде тізе бүккен күйінде қалдырамыз».
(Құран, «Мәриям» сүресі, 19:71-72)
Үлкен қуанышқа орай, иман келтіргендер үшін, муахидтер (бір Аллаһқа ғана құлшылық етушілер) үшін Тозаққа келтірілу, кәпірлердікі сияқты емес. Өйткені кәпір, ол не үшін Тозақ отына келеді? Бұл отқа мәңгілікке бату үшін. Азап шегу және мәңгі ғасырларға бейнет көру үшін. Иман келтіргендерге келетін болсақ, мұсылман үшін Тозаққа келу — көпірден өту дегенді білдіреді. Ас-Сырат деп аталатын көпірден өту. Ас-Сырат, бұл Тозақ жотасының үстінде, Тозақтың үстінде Қиямет күні орнатылатын көпір, және бұл қасиетті діни мәтіндерде көрсетілген. Ешкім осы қорқынышты, астында тозақ жалыны соғып, жанып, гүрілдеген көпірден өтпейінше қашып құтыла алмайды, ешкім жетістікке жете алмайды, жұмаққа кіру бақытына ие бола алмайды. Бұдан ешкім қаша алмайды.
Имам Муслим өзінің сахихында келтірген, Джабирден (Аллаһ Тағала оған риза болсын) келген хадисте, Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) былай деген:
لَا يَدْخُلُ النَّارَ أَحَدٌ مِمَّنْ بَايَعَ تَحْتَ الشَّجَرَةِ
لا يَدْخُلُ النَّارَ -إنْ شاءَ اللَّهُ- مِن أصْحابِ الشَّجَرَةِ أحَدٌ، الَّذِينَ بايَعُوا تَحْتَها
«Ағаштың астында ант бергендердің ешқайсысы Тозақ отына кірмейді (бұл Худейбия анты жайлы айтылады, иман келтіргендер Пайғамбарымызға (оған Аллатың салауаты мен сәлемі болсын), қауіп-қатерге қарамастан ант берген кездегі жайт)»
Бірақ Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) жары Хафса: «Ал Аллаһтың:
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا
«Сендердің әрқайсыларың оған (Тозақ отына) келтірілесіңдер» деген сөздері ше?»
Сонда Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) оған былай деп жауап берді:
Ал сен Аллаһтың:
ثُمَّ نُنَجِّي الَّذِينَ اتَّقَوا وَّنَذَرُ الظَّالِمِينَ فِيهَا جِثِيًّا
«Кейін, тақуа болғандарды құтқарамыз. Ал, әділетсіздерді оның ішінде (демек Жаһаннамда) тізерлеген күйінде қалдырамыз» дегенін естімедің бе?»
Уа Аллаһтың құлы, саған тозақ жотасының үстінен, Сырат көпірінің үстінен өтуге тура келеді. Шаштан жұқа, қылыштың жүзінен өткір көпір. Сол қорқынышты күні иман келтіргендерге осы көпірден өтуге бұйрық беріледі. Ал олардың осы көпірден өтуі өте әртүрлі болады, мүлдем бірдей емес.
Имам әл-Бухари мен Муслим (301) келтірген, Әбу Саид әл Худриден (Аллаһ Тағала оған риза болсын) келген хадисте, Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) былай деген:
ثُمَّ يُضْرَبُ الْجِسْرُ عَلَى جَهَنَّمَ
«Содан соң отты Жаһаннамның үстіне көпір қойылады».
Адамдар: «Уа Аллаһтың Елшісі, бұл қандай көпір?»,- деп сұрады
Ол былай деп жауап берді:
دَحْضٌ مَزِلَّةٌ، فِيهِ خَطَاطِيفُ وَكَلَالِيبُ وَحَسَكٌ تَكُونُ بِنَجْدٍ فِيهَا شُوَيْكَةٌ يُقَالُ لَهَا السَّعْدَانُ، فَيَمُرُّ الْمُؤْمِنُونَ كَطَرْفِ الْعَيْنِ، وَكَالْبَرْقِ، وَكَالرِّيحِ، وَكَالطَّيْرِ، وَكَأَجَاوِيدِ الْخَيْلِ وَالرِّكَابِ، فَنَاجٍ مُسَلَّمٌ، وَمَخْدُوشٌ مُرْسَلٌ، وَمَكْدُوسٌ فِي نَارِ جَهَنَّمَ
«Бұл көпір сенбестей тайғақ. Онда жармасатын ілмектер және қатты тікенектермен бірге қисық инелер болады, ондайлар Надждеде бар және саадан деп аталады. Және бұл көпірден иман келтіргендер өтеді, біреу көру/қарау жылдамдығымен, біреу найзағай сияқты, біреу жел сияқты, біреу құс сияқты, біреу жылдам ат сияқты, біреу түйе сияқты. Және олардың арасында аман-есен қалып құтқарылғандар және ілгектермен жараланғандар, бірақ босатылатындар және Тозақтың отына құлайтындар да болады».
Осы хадисті айтқаннан кейін Әбу Саид Әл Худри: «Және маған бұл көпір шаштан жұқа және қылыштың жүзінен өткір екендігі жетті», — деп қосты.
Қараңыздар, бұл хадистен не түсіне аламыз? Пайғамбарымыз (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) Cыраттан өтетін адамдар құтқарылатынына немесе құтқарылмайтынына байланысты үш топқа бөлінетінін айтады:
Бірінші топ — құтқарылған, аман қалған адамдар, оларға ешқандай залал тимейді. Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ бізді осындай адамдардың қатарына қоссын.
Ал екінші топ — осы ілмектерден жараланып, жарақаттанған, бірақ төменге құлаудан, тозаққа құлаудан қашып-құтылған адамдар. Яғни, олар тозақтан құтылады, бірақ олармен болатыны болғаннан кейін.
Үшінші топ — бұл Жаһаннам отына құлайтын адамдар. Ұлы Аллаһ бізді ондайдан құтқарсын.
Уа иман келтіргендер, осы діни мәтіндермен таныс әр мұсылман адам, ол тозақтың үстінен өтетініне нақты сенімді болуы керек, ол сенімді болуы керек және ол күмән келтірмеу керек. Алайда әрқайсымыз не нәрсеге күмәндануымыз керек? Ол құтқарыла ала ма, құтқарылғандардың қатарынан бола алады ма? Міне осыған күмәндануы керек. Бұл — біздің міндетіміз. Тозақтың үстінен өту болатынына күмәнданбау, бірақ сен құтқарылғандардың қатарында боласың ба деп күмәндану. Демек, сіз бен біз, бәріміз, уа Аллаһтың құлдары, осы кезге дайындалуымыз керек. Осы сәтте қажет болатын нәрсені игі істерден жинақтауымыз керек. Уа Аллаһтың құлдары, сіз бен біз әрқашан бізді құтқарылғандардың қатарына, бірінші топтың қатарына, табысқа жеткендердің қатарына қоссын деп, бойсұнған күйде Аллаһ Тағаладан сұрап, дұға етуіміз керек емес пе? Егер біз бұл туралы Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһқа жалбарынсақ, шын мәнінде Аллаһ —құлдарының көңілін қалдырмайды, Оған сыйынғандардан, шын жүректен дұға еткендерден бас тартпайды. Және де, уа Аллаһтың иман келтірген құлдары, адам үшін, мұсылман үшін Сыратты еске алу қандай маңызды. Әрдайым Сыратты және Одан өтуді есте сақтау. Өйткені, егер адам Сыратты есінде сақтаса, онда бұл оны залалды күнәлардан алыстатады, салихалы амалдар жасауға үлкен талпыныс болады.
«Әз-Зухд» кітабында Ибн әл Мүбарак Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) сахабаларының бірі — Абдуллаһ ибну Равах туралы осындай хабарлама келтіреді. Бірде Абдуллаһ бну Раваха жарының қасында болып, кенеттен жылап жіберді. Оның жылағанын көрген жары да жылай бастады. Ол одан: «Сен неге жылайсың?»,- деп сұрады. Ол: «Мен сенің жылағаныңды көріп, сол себепті өзім де жыладым», — деді. Содан кейін ол (сахаба): «Мен Аса Жоғарғы және Ұлы Аллаһтың сөздерін есіме түсірдім:
وَإِن مِّنكُمْ إِلَّا وَارِدُهَا
«Сендердің әрқайсыларың оған (тозақ отына) келтірілесіңдер»
Және де мен құтқарылғандардың қатарында боламын ба, жоқ па білмеймін».
СубханаЛлах (Пәк Аллаһ)! Қараңызшы, мұны кім айтады? Мұны Пайғамбарымыздың (оған Аллаһтың салауаты мен сәлемі болсын) ұлы, көрнекті сахабасы айтады. Ол: «Мен құтқарылғандардың қатарында боламынба, жоқ па» дейді. Ол көрнекті сахаба және тақуа, өзінің құтқарылуына сенімді емес болды. Ал сенде мұндай тыныштық қайдан бар? Сенде мұндай сенімділік қайдан бар?
Уа Аллаһтың құлдары, міндетті түрде Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһқа шынайы жалбарыну, шынайы Оған ұмтылу, Одан табандылықпен сұрау қажет.
Алайда бұл жеткіліксіз, Есеп күнінде, Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһпен кездесетің күнде құтқарылудың себебі болып табылатын жақсы істердің ішінен қолымыздан келетіннің бәрін жасауымыз керек.
Уа Аллаһтың құлдары, бұл дүниеде материалды емес, айғақ емес көптеген нәрселер Қиямет күні материалды және айғақ болатынын біліңдер. Сырат, бұл Жұмаққа жету үшін Тозақтың үстіне қойылатын көпір. Бұл Сырат — Аллаһтың осы әлемде жұмаққа қол жеткізгісі келетіндер үшін орнатқан «Тура жолдың» көрінісі. Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ осы жолмен табандылықпен жүруге, оны қатаң ұстануға бұйрық берді. Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһ Құранда былай деп айтты:
وَأَنَّ هَٰذَا صِرَاطِي مُسْتَقِيمًا فَاتَّبِعُوهُ ۖ وَلَا تَتَّبِعُوا السُّبُلَ فَتَفَرَّقَ بِكُمْ عَن سَبِيلِهِ ۚ ذَٰلِكُمْ وَصَّاكُم بِهِ لَعَلَّكُمْ تَتَّقُونَ
«Осы Менің тура жолым, ендеше оған еріңдер. Және де басқа жолдарға ермеңдер, өйткені олар сендерді Оның жолынан ажыратады. Ол – Аллаһ сендерге мұны тақуалық етулерің үшін өсиет етіп тапсырды».
(Құран, «әл-Анам» сүресі, 6:153)
Және біз әр намазда, әр рәкәғатта Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһтан сұраймыз:
اهْدِنَا الصِّرَاطَ الْمُسْتَقِيمَ
«Бізді тура жолмен жүргізе гөр».
(Құран, «Фатиха» сүресі, 1:6)
Сонымен бұл-иман келтіргендерге арналған, осы дүниеде орнатылған тура жол. Ол Қиямет күні мүміндерді жәннатқа өткізетін Сырат көпірі түрінде келеді.
Бұл өмірде көптеген залалды, күнә артатын құмарлықтар бар. Бұл араб тілінде «шәхават» деп аталады. Және де көптеген адасушылықтар бар, оны араб тілінде «шубухат» деп атайды. Бұл «шәхават» пен «шубухат», бұл құмарлықтар мен бұл адасушылықтар әрдайым адамды ұстап алып, оны тура жолдан бұрып, оны «Сыратал мұстақымнан» қандай да бір жаққа ауытқытып жіберуге қауіп төндіреді. Міне, осы құмарлықтар мен осы адасушылықтар, Қиямет күні өтіп бара жатқан адамдарды ұстап алатын, дәл сол үлкен ілмектерге, Сырат көпірінің шет-шетіндегі ілгектерге айналады.
Уа Аллаһтың құлдары, адамның осы дүниеде «тура жолмен» қалай жүргеніне байланысты, ол сол Сырат арқылы, Қиямет күні көпір арқылы өтуі де сондай болады. Мұнда тура жолмен ең жылдам жүргендер — сол жерде ең жылдам болады. Мұнда кім баяулады — сол жерде баяу қозғалады. Мұнда кім ауытқып кетті — ол сол жерде де ауытқып, Тозақ отына түскендердің қатарында болады. Аллаһ бізді одан сақтасын.
Бұл дүниеде кімді залалды құмарлықтар мен адасушылықтар (шәхават пен шубухат) басып алып, тікелей жолдан алшақтатса, Қиямет күнінде, көпірде де осы ілгектер олардың істері үшін оң жақтан да сол жақтан да жаралайды немесе Тозақ отына құлатады. Ал мұнда кім берік болды, кім құмарлықтар мен адасушылықтарға бойсұнбады, ол сол жерде аман қалып, құтқарылады.
Мен Пәк әрі Аса Жоғары Аллаһтан сіз бен бізді құтқарылғандардың, тозақтан алыстатылғандардың, Сыраттан тез әрі берік жүріп өтіп, Жұмаққа кіретіндердің қатарынан етуді сұраймын.
